Evropska unija posljednjih godina otkriva neprijatnu istinu o sebi: institucije koje su desetljećima služile kao model transparentnosti danas se sve češće nalaze u policijskim izvještajima, a političari koji su krojili evropsku politiku postaju akteri sudskih spisa.
Najnoviji slučaj
Prvi veliki lom nastupio je Qatargateom - skandalom koji je 2022. otkrio navodnu mrežu mita u Evropskom parlamentu. U centru istrage našla se Eva Kaili, potpredsjednica EP-a iz Grčke, kojoj je u stanu pronađeno gotovo 600.000 eura u gotovini. Uz nju su uhapšeni i njen partner Frančesko Đorđi (Francesco Giorgi), bivši italijanski europoslanik Pier Antonio Panzeri, te više savjetnika i lobista. U medijima se spominjao i belgijski zastupnik Mark Tarabela (Marc Tarabella), kojem je naknadno suspendiran imunitet radi istrage.
Prošle godine Evropski sud pokrenuo je postupke i protiv više aktera uključenih u aferu Cash-for-influence, u kojoj su 2011. britanski novinari otkrili da su Austrijski MEP Ernst Štraser (Strasser) i Slovenac Zoran Taler (Thaler) bili spremni mijenjati zakonodavne prijedloge za novac. Oba političara podnijela su ostavke, poslije čega je uslijedilo suđenje - Štraser je osuđen na 4 godine zatvora, Taler na 2,5 godine.
No, skandal koji danas potresa Brisel ide još dublje.
Belgijska policija je u utorak, po nalogu Evropskog javnog tužilaštva (EPPO), upala u sjedište Evropske službe za vanjsko djelovanje (EEAS) i College of Europe u Brugesu. Prema informacijama Le Soir i L’Echo, među troje privedenih nalazi se i Federika Mogerini (Federica Mogherini), bivša visoka predstavnica EU za vanjsku politiku (2014–2019.) i jedna od najprepoznatljivijih evropskih figura posljednje decenije.
Uz nju su, prema istim izvorima, ispitivani i Stefano Sanino (Sannino), donedavni generalni sekretar EEAS-a, te jedan član uprave College of Europe. Istraga se tiče navodnog pogodovanja u dodjeli ugovora za European Diplomatic Academy, program obuke mladih diplomata vrijedan više miliona eura. Tužioci istražuju je li College of Europe unaprijed dobio informacije o tenderu tokom mandata Džozepa Borelja (Josep Borrell), tadašnjeg šefa diplomatije EU.
Politički vrh pod lupom
Ako se potvrdi da je projekt bio unaprijed dodijeljen, radilo bi se o kršenju pravila fer konkurencije na nivou same evropske diplomatije.
Ovo nije prvi put da se evropski politički vrh nalazi pod lupom. U 2025. belgijski tužioci otvorili su istragu protiv više aktera zbog navodnog lobiranja u korist kineske kompanije „Huawei“. Imena koja su se pojavila u medijima uključuju nekoliko sadašnjih i bivših zastupnika iz Njemačke i Belgije čiji identitet još nije službeno objavljen, ali je Evropski parlament potvrdio da su zahtjevi za ukidanje imuniteta zaprimljeni.
U državama članicama korupcijski rezovi su još dublji: Slučaj Girtel u Španiji potresao je Narodnu stranku (PP). Bivši blagajnik stranke Luis Barcenas (Bárcenas) osuđen je na 33 godine zatvora, a skandal je indirektno doprinio padu premijera Mariana Rahoja (Rajoya). Slučaj Patria je 2011. oborio vladu u Sloveniji; bivši premijer Janez Janša osuđen je zbog mita u vojnom tenderu (presuda kasnije ukinuta pa ponovljena).
Povjerenje poljuljano
U Češkoj su 2025. uhapšene 22 osobe, uključujući bolničke direktore, zbog navodne pronevjere 160 miliona eura EU fondova namijenjenih modernizaciji bolnice Motol.
Svaka od ovih afera stavljala je pod reflektor različite dijelove evropskog sistema - Parlament, nabavke, fondove, vanjsku politiku - ali zajedno čine jednu priču: Evropa ima problem koji više ne može nazivati incidentom.
Za građane, najteže pitanje nije pravno, već simboličko. Ako Unija koja od kandidata zahtijeva reforme i borbu protiv korupcije - sama pada na vlastitom ispitu - gdje završava autoritet evropskih institucija?
Evropska Komisija ponavlja da se istrage moraju dopustiti do kraja. EPPO insistira da niko nije kriv dok se to ne dokaže. Sve je proceduralno ispravno – na papiru.
Ali politika ne živi na papiru, nego u povjerenju.
A ono je poljuljano.
Slike Evrope se mijenja
Od torbi punih keša Kaili, zatvorskih kazni Štraseru i Taleru, pada Rahoja, do potencijalnog suđenja Mogerini - slika Evrope se mijenja. Ne više moćni bastion integriteta, nego sistem koji tek sada shvata da je ranjiv na iste bolesti protiv kojih decenijama propovijeda. Pravi test neće biti sudski, nego civilizacijski: Može li EU reformisati samu sebe prije nego što bude kasno?
