FOTO: „Ekfrastičke teme“ u Zenici- dijalog epoha kroz zvuk i formu
Sinoć je u sali Srednje muzičke škole u Zenici, u sklopu projekta Ekfrastičke teme, održan recital Dua SA Sinfonietta – violinistice Tamare Arsovski i pijanistice Dženane Hadžić – uz gošću, violinisticu Almu Dizdar. Programska linija, promišljeno sazdana od baroka, kasnog romantizma i neoklasicizma, ponudila je jasno čitljiv dramaturški luk: od linearnog mišljenja i „čiste forme“, preko simfonizovanog klavirskog zvuka Brahmsa, do Prokofjevljeve prozirne, kontrapunktske dvoglasnosti.
Koncert je otvoren Sonatom za solo violinu u D-duru, op. 115 Sergeja Prokofjeva, djelom koje je nastalo 1947. godine za potrebe muzičkih škola u Sovjetskom Savezu. Iako formalno jednostavna, ova sonata nosi slojevitu strukturu – trodijelnu formu u neprekinutom toku i kombinaciju strogog kontrapunkta i melodijske linearnosti. Prokofjev ovdje vraća violini njenu čistoću tona i retoričku jasnoću, oslobađajući je romantične sentimentalnosti. Kompozicija se oslanja na Bachovsku logiku višeglasja, ali unutar modernog tonalnog jezika, s karakterističnim ritmičkim pomacima i jasnim melodijskim profilima.
Slijedila je Sonata br. 3 u d-molu, op. 108 Johannesa Brahmsa, jedno od njegovih najintenzivnijih djela za violinu i klavir, komponovano između 1886. i 1888. godine. Za razliku od prethodne dvije Brahmsove sonate, ova je simfonijskog karaktera – prožeta snažnim kontrastima, gustim harmonijama i dramatskom tenzijom. Prvi stav, Allegro, otvara djelo snažnim tematskim izlaganjem, dok Adagio donosi gotovo vokalnu introspekciju i karakterističnu brahmsovsku melanholiju. Un poco presto e con sentimento djeluje kao suptilan most između refleksije i pokreta, a Presto agitato završava ciklus u eruptivnoj gesti, s istaknutom ritmičkom energijom i tematskim kontrapunktom. Brahmsovo insistiranje na dijalogu violine i klavira – ne kao pratnje i solista, već kao dvaju ravnopravnih partnera – zahtijeva potpunu tehničku i mentalnu sinhronizaciju.
U drugom dijelu programa, izvođačkom timu se pridružila violinistica Alma Dizdar, čime je koncert dobio novu dimenziju komunikacije i međusobnog slušanja.
Zajedno s Tamarom Arsovski, Dizdar je izvela Sonatu za dvije violine u C-duru, op. 56 Sergeja Prokofjeva, nastalu 1932. godine tokom kompozitorovog pariskog perioda. Ovo djelo, jedno od najistaknutijih primjera Prokofjevljevog neoklasicizma, spaja kontrapunktsku logiku s melodijskom jasnoćom i modernim harmonijskim jezikom. Dvije violine u potpunosti preuzimaju ulogu nosilaca muzičke misli, bez harmonijske podrške drugih instrumenata, čime kompozitor stvara izuzetno prozračnu, ali istovremeno bogatu zvučnu teksturu. U prvom stavu, Andante cantabile, prepoznaje se karakteristična prokofjevljevska pjevnost lišena sentimentalnosti – fraze su duge, oblikovane u savršenoj ravnoteži između dva glasa. Nasuprot tome, Allegro donosi pokret, ritmičku napetost i lucidnu energiju, u kojoj kontrast karaktera i precizna artikulacija oblikuju jasno definisanu formalnu cjelinu.
Završnicu koncerta činila je Sonata za violinu solo u C-duru, BWV 1005 – Largo Johanna Sebastiana Bacha. U ovoj, trećoj po redu sonati iz ciklusa šest djela za solo violinu, Largo predstavlja mirnu oazu između kontrapunktskih pokreta i virtuoznih preludija. Bach ovdje istražuje mogućnost violine da izrazi višeglasje kroz jedan jedini tok, te slušaocima omogućava muzičku meditaciju u kojoj svaka nota nosi arhitektonsku funkciju. To je muzika unutrašnjeg reda, racionalne ljepote i matematičke ravnoteže, koja i danas ostaje temelj violinističkog repertoara.
Program u cjelini ponudio je jasno promišljenu dramaturgiju i historijsku povezanost – put od barokne misaone apstrakcije, preko romantične ekspresije i emocionalne gustine, do neoklasične jasnoće i racionalne discipline. Takva koncepcija nije samo ilustracija muzičkog razvoja kroz epohe, nego i simbolički prikaz trajnog dijaloga između tradicije i savremenosti. Koncert u Zenici time je na najkonkretniji način potvrdio osnovnu ideju projekta Ekfrastičke teme: da muzika, kao i svaka umjetnost, može postati čin tumačenja, promišljanja i refleksije o formi, vremenu i ljudskom iskustvu.
Na temelju ovog koncerta, književni kritičar i urednik Vladimir Arsenić napisat će tekst inspirisan izvedenim programom i njegovim estetskim slojevima, koji će u narednom periodu biti objavljen kao dio šireg umjetničkog dijaloga koji projekat razvija između muzičke i književne umjetnosti.
Projekat „Ekfrastičke teme“ realizovao se uz podršku Ministarstva za obrazovanje, nauku, kulturu i sport Zeničko-dobojskog kantona, u saradnji sa Srednjom muzičkom školom Zenica.