Sarajevska Alipašina ulica: Historija, imena i naslijeđe
Alipašina ulica, duga i živa arterija Sarajeva, od Koševskog potoka do stadiona Koševo, nosi u sebi priče koje spajaju osmansko naslijeđe, austrougarske regulacije, jugoslovenska vremena i ratne ožiljke, pa potom i postratne promjene. Nije samo saobraćajnica, ona je gradski dio u kome se ogledaju kulturni, politički i urbanistički obrasci kroz stoljeća.
Od Koševskog potoka do moderne ulice
Današnja Alipašina nastala je natkrivanjem Koševskog potoka, koji je vijekovima tekao trasom današnje ulice i ulijevao se u Miljacku. U osmanskom periodu, put uz potok zvao se Dereboj, što reflektuje njegovu povezanost s prirodnim vodotokom. Kad je Sarajevo pod austrougarskom upravom regulisano, potok je natkriven i kanaliziran, čime je stvorena mogućnost za širu prometnicu koja se dalje širila i prilagođavala potrebama rasta grada.
Kako je ulica nastala
Kroz vrijeme, ulica je dobila više naziva u skladu s političkim i društvenim okolnostima. Tokom osmanskog razdoblja i neposredno poslije njega, naziv Alipašina aludirao je na Hadim Ali-pašu, koji je naručio izgradnju džamije koja nosi njegovo ime. Poslije Drugog svjetskog rata, ulica je preimenovana u Moskovska, zatim je nosila ime Đure Pucara Starog, a potom, od 1954. do početka 1990-ih, ime Đure Đakovića. Nakon 1994. godine, vraćeno je historijsko ime Alipašina, koje ulica i danas nosi.
Alipašina džamija: arhitektura i historijska vrijednost
U dnu Alipašine ulice smještena je Alipašina džamija, izgrađena 1560/1561. godine kao vakuf Sofu Hadim Ali-paše, osmanskog vojskovođe i upravitelja Bosne. U testamentu iz 1557. godine Hadim Ali-paša je odredio da mu se, uz mezar, podigne džamija. On je umro te godine, a džamija je završena oko četiri godine kasnije. Kompletan kompleks džamije, uključujući turbe, predstavlja kulturno-historijski spomenik i uvršten je u listu nacionalnih spomenika. Tokom opsade Sarajeva u 1990-im džamija je bila značajno oštećena, ali je restauracija omogućila da ponovo zasja u punom sjaju.
Ulica danas funkcioniše kao važna gradska saobraćajnica, što se vidi po prometu, javnom prijevozu, pješačkim stazama, zelenilu, trolejbuskim i autobuskim linijama koje je presjecaju ili prolaze kroz nju.
Alipašina ulica je više od tranzitne rute kroz grad. Ona je živi stari zapis Sarajeva kroz ime, arhitekturu, urbani razvoj, ožiljke rata i napore obnove i očuvanja. Džamija, turbe i historijski slojevi predstavljaju most između prošlosti i budućnosti, a današnje uređenje uličnih zelenih površina i korita potoka pokazuje da grad kontinuirano nastoji sačuvati svoj identitet i uklopiti ga u moderni urbani ritam.
